Autoreferat doktoratu lub habilitacji – jak napisać?

Czym jest autoreferat doktoratu lub habilitacji?

Każdy przyszły doktor nauk lub osoba pisząca pracę powinna przede wszystkim zwrócić uwagę na to, czym autoreferat nie jest. Kluczowe jest to, że nie będzie on streszczeniem rozprawy. Nie o to w nim chodzi. Jego celem jest obrona rezultatów, które zostały osiągnięte w dysertacji, ale także ich uzasadnienie. Istotą uzasadnienia ma być zwięzłość. Dzięki temu, że będzie przekonujące i zrozumiałe, będzie mogło zainteresować komisję, która dostrzeże wartości pracy doktorskiej lub habilitacyjnej.

Z założenia więc autoreferat ma być opracowaniem, które niejako poszerza pole komunikacyjne pomiędzy autorem dysertacji i potencjalnymi odbiorcami. Opracowanie to pozwala dotrzeć do większej ilości osób, które zainteresują się tematyką pracy doktorskiej lub habilitacyjnej, naturalnie pod warunkiem, że autoreferat będzie napisany prawidłowo.

Autoreferat poszerza pole odbiorców dysertacji

Zasadność przygotowywania autoreferatu łatwiej zrozumieć, jeżeli uzmysłowimy sobie, jak szeroki jest najczęściej odbiór rozpraw doktorskich lub habilitacyjnych. Dysertacje zwykle są dobrze znane raczej wąskiemu gronu odbiorców, a więc chodzi głównie o profesorów (recenzentów, promotora no i oczywiście członków komisji). Rozprawą może się także zainteresować ewentualnie jakiś pracownik naukowy, który akurat zajmuje się zbieżnym tematem. Tymczasem autoreferat pozwala zainteresować większą ilość osób. W końcu obrona pracy ma charakter publiczny. Hipotetycznie więc każdy może się na niej pojawić i zapoznać z przedstawionymi tematami.

Praca doktorska lub habilitacyjna będzie jednak dla wielu osób zbyt obszerna. Dlatego każdy, również pracownicy naukowi, najczęściej najpierw czytają autoreferat, który wprowadza i przygotowuje do zapoznania się z treścią rozprawy.

Na czym polega pisanie autoreferatu?

Pisanie autoreferatu, jeżeli chodzi o warstwę merytoryczną, nie powinno stanowić większego problemu. W końcu osoba pisząca pracę doktorską lub habilitacyjną doskonale zna tematykę, którą zajmuje się od kilku lat. Kompletne przygotowanie takiego opracowania, które można nazwać również scenariuszem, polegać będzie na zwróceniu uwagi na wszystkie kluczowe elementy dysertacji, lecz pod pewnymi warunkami. Autoreferat musi charakteryzować się nie tylko merytorycznością, ale również komunikatywnością. Tylko przy spełnieniu tego ostatniego wymogu tekst zrozumie profesjonalista, ale również – jak wspomnieliśmy – amator.

Ta właśnie kwestia stworzenia swoistego kanału komunikacyjnego pomiędzy nadawcą i odbiorcą ma zasadnicze znaczenie. Tylko wtedy możliwe będzie zrobienie odpowiedniego wrażenia na słuchaczach. Siłą autoreferatu w kontekście oddziaływania na odbiorców, ale także tym ogromnym wyzwaniem, będzie jasne i klarowne zaprezentowanie poglądów zawartych w rozprawie oraz opisujących znaczny wkład habilitanta w rozwój danej dyscypliny naukowej.

Autoreferat będzie więc polem do popisu. To w tym opracowaniu piszący może udowodnić, jak swobodnie formułuje myśli. Może wykazać się również erudycją. Będzie to więc nie lada wyzwanie, ponieważ w dosyć krótkiej formie trzeba skoncentrować kluczowe dla doktoratu lub habilitacji myśli przedstawione w przystępny sposób.

Terminy gonią i jesteś już zmęczony/a szukaniem błędów w swoim tekście?

Chcesz już mieć czas dla siebie i bez zmartwień móc w spokoju spotkać się ze znajomymi?

Skorzystaj z pomocy naszego specjalisty

Jak powinien wyglądać autoreferat? Gotowy przykład autoreferatu!

Podczas przygotowywania autoreferatu najpierw należy skoncentrować się na głównych jego elementach. To właśnie właściwy wybór zagadnień uwzględnionych w referacie będzie gwarantować sprawniejsze przybliżenie samej dysertacji doktorskiej lub habilitacyjnej. Dobrze przygotowany schemat krok po kroku będzie wprowadzać komisję lub inne obecne osoby w tematykę poruszaną na kartach pracy.

Zawsze należy skoncentrować się na głównych punktach. Przede wszystkim opracowanie takie musi zawierać:

1. Imię i nazwisko;
2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe lub artystyczne – z podaniem podmiotu nadającego stopień, roku ich uzyskania oraz tytułu rozprawy;
3. Informacja o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych lub artystycznych;
4. Omówienie osiągnięć, o których mowa w art. 219 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742 z późn. zm.):
   1. Tytuł osiągnięcia naukowego;
   2. Wykaz publikacji wchodzących w skład osiągnięcia naukowego w kolejności omawiania;
   3. Omówienie celu naukowego wskazanego cyklu prac i otrzymanych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania:
      1. Uzasadnienie podjęcia tematu oraz cel naukowy;
      2. Szczegółowa problematyka poszczególnych prac składających się na osiągnięcie naukowe;
   4. Podsumowanie wyników badań przedstawionych w cyklu publikacji;
   5. Znaczenie prezentowanych wyników;
5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowych, których wyniki umieszczone są w pracach naukowych;
6. Informacja o wykazywaniu się istotną aktywnością naukową albo artystyczną realizowaną w więcej niż jednej uczelni, instytucji naukowej lub instytucji kultury, w szczególności zagranicznej;
7. Informacja o osiągnięciach dydaktycznych, popularyzujących naukę lub sztukę, oraz organizacyjnych;
8. Inne informacje dotyczące kariery zawodowej, np.:
   1. Promotorstwo doktoratów;
   2. Zgłoszenia patentowe;
   3. Udział w konferencjach naukowych;
   4. Recenzowanie publikacji w czasopismach naukowych międzynarodowych i krajowych;
   5. Członkostwo w towarzystwach naukowych;
   6. Udział w komitetach redakcyjnych czasopism;
   7. Odznaczenia państwowe, nagrody oraz wyróżnienia krajowe i/lub międzynarodowe.

Można również posłużyć się inną strukturą autoreferatu:

1. Imię i nazwisko;
2. Tytuł pracy doktorskiej lub habilitacyjnej;
3. Przedstawienie celu naukowego rozprawy;
4. Przedstawienie tezy lub tez;
5. Określenie motywów wybrania konkretnej problematyki naukowej:

• Metodologia badań;
• Metody doboru materiałów i ich uzasadnienie;

5. Metody badawcze i ich uzasadnienie;
6. Struktura rozprawy;
7. Przybliżenie wyników badań;
8. Wnioski końcowe – opinia piszącego na temat znaczenia rozprawy w kontekście teorii i praktyki;
9. Zaprezentowanie podstawowej bibliografii, która została wykorzystana.

Jak długi powinien być autoreferat?

W przygotowanie autoreferatu zaangażować należy wszystkie pokłady kreatywności oraz talenty retoryczne. Nie znaczy to jednak, że opracowanie takie powinno być obszerne. Tematyka, która będzie omawiana, powinna być zawarta na maksymalnie kilkunastu stronach, choć niektórzy piszą autoreferaty na 50 stron. Nie należy przekraczać tej objętości, ponieważ nie chodzi tu o przygotowanie kolejnego tekstu naukowego, nad którym czytelnik ma spędzać wiele czasu.

Autoreferat, jak pamiętamy, ma być maksymalnie zwięzły. To taki swego rodzaju wstępny przewodnik po pracy doktorskiej lub habilitacyjnej, a więc nie może ilością stron zniechęcać odbiorców do przeczytania. Na każdy z uwzględnionych w schemacie paragrafów poświęcić należy mniej więcej jedną stronę.

Ten pragmatyzm – jeżeli chodzi o ilość czasu, w którym ma być absorbowana uwaga czytającego – odnosi się także do prezentacji bezpośredniej. W przypadku tej ostatniej autor referatu powinien go przybliżyć w czasie maksymalnie kilkunastu minut.

O ile więc w samej rozprawie doktorskiej lub habilitacyjnej nie musimy się martwić ograniczeniami ilościowymi i możemy rozbudowywać paragrafy tak, jak wymaga tego temat, to w przypadku autoreferatu musimy podążać w przeciwnym kierunku. Przez cały czas pisania tego opracowania musimy mieć z tyłu głowy zwięzłość. Najlepiej postawić się na miejscu odbiorcy, który oczekuje atrakcyjnego, przystępnego i krótkiego wprowadzenia do dysertacji.

Dlaczego warto solidnie przygotować autoreferat?

To, w jaki sposób przygotujemy autoreferat, może w bardzo istotny sposób rezonować w kontekście przyciągania uwagi komisji i innych słuchaczy. Jednocześnie też miejmy świadomość, że pomimo tego iż rozprawa doktorska lub habilitacyjna będzie napisana po mistrzowsku, to źle przygotowany autoreferat może skutecznie do niej zniechęcić i wpłynąć na ocenę kolokwium.

Poprzez autoreferat, który jest nośnikiem promującym, mamy szansę zareklamować w pewien sposób – aby się posłużyć terminologią marketingową – dysertację doktorską lub habilitacyjną.

Trzeba więc pamiętać o tym, że przygotowanie autoreferatu nie będzie zadaniem łatwym i prostym. Od piszącego wymagać będzie maksymalnego skoncentrowania myśli. Jednocześnie też trzeba się wykazać dużą swobodą, jeśli chodzi o referowanie, a także samą dyskusję dotyczącą tezy lub tez, które zostały zawarte w pracy.

Autoreferat buduje wizerunek autora

Solidne przygotowanie autoreferatu jest kluczowe, ponieważ to, w jaki sposób będzie on opracowany, a także wygłoszony, będzie określać nasz wizerunek w oczach komisji, ale również przyjaciół i krewnych, którzy przybędą na obronę, nie mówiąc już o publiczności.

Poza tym opracowanie i zaprezentowanie referatu muszą uwidaczniać profesjonalizm autora, ale z drugiej strony trzeba też pamiętać, że wizerunek ten należy budować w oparciu o wyważoną skromność i formalny ton. Każdy habilitant czy też doktorant musi być pewien swojego stanowiska, lecz jednocześnie powinien okazać szacunek wobec problemów i wyzwań nauki.